همه چیز درباره اظهارنامه مالیاتی (از انواع اظهارنامه تا سوالات متداول آن)

اظهارنامه مالیاتی چیست؟

اظهارنامه مالیاتی سندی است که نحوه عملکرد مالی اشخاص حقیقی یا حقوقی را شرح می‌دهد. به عبارتی دیگر این اظهارنامه نوعی کارنامه مالی است که صاحبان مشاغل مختلف اعم از پزشکان، تولیدی‌ها، وکلا، مهندسان، دندان‌پزشکان و… باید آن را به صورت سالانه به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. در این اظهارنامه میزان مالیات کسبه و صاحبان مشاغل مختلف تعیین می‌گردد و آن‌ها موظفند طبق قانون، مالیاتی که بر آن‌ها مکلف شده است را پرداخت نمایند. همچنین در گزارش اطلاعاتی نظیر درآمد اشخاص، هزینه‌ها، بدهی‌ها، دارایی‌ها و… ثبت می‌شود و به اطلاعات هویتی و مکانی افراد اشاره دارد.

چگونگی تنظیم اظهارنامه مالیاتی

مودیان مالیاتی تا سال 1391 موظف بودند تا اظهارنامه خود را در قالب یک فرم کاغذی از مراجع مرتبط خریداری کرده و آن را تکمیل نمایند. این امر با مشکلاتی مانند صرف هزینه و زمان اضافی همراه بود؛ بدین ترتیب به موجب رفاه حال مودیان و تکریم آن­ها، اظهارنامه الکترونیکی اجرایی شد. استفاده از اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی به جای نسخه قدیمی و کاغذی آن، مزیت‌های زیادی را به همراه داشت. تسریع در فرآیند ارسال و دریافت اظهارنامه یکی از اصلی‌­ترین مزیت‌های این طرح است. هم­چنین به عملیات تحلیل و بررسی اطلاعات مودیان مالیاتی که اقدام به ارسال اظهارنامه خود از این طریق کرده‌­اند نیز سرعت می­‌بخشد. مودیان مالیاتی عزیز می‌­توانند برای تنظیم اظهارنامه خود به وب سایت سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنند. پس از تکمیل فرم­‌های مربوطه و تسلیم اظهارنامه مالیاتی خود، کدرهگیری برای فرد ارسال می‌­شود.

تکمیل اظهارنامه

برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی به صورت الکترونیکی، آشنایی با دو مبحث شناسه ملی و سال مالیاتی الزامی است. شناسه ملی مانند کد ملی برای هر فرد حقیقی و حقوقی منحصربه فرد است. شناسه ملی افراد حقیقی همان کد ملی بوده و افراد حقوقی و شرکت­‌ها باید از سازمان ثبت اسناد و املاک قوه قضاییه شناسه ملی خود را دریافت کنند. سال مالیاتی برابر با یک سال شمسی بوده و از یکم فروردین آغاز و تا پایان 29­ام اسفند ماه ادامه دارد. در برخی موارد ممکن است سال مالی افراد حقوقی به موجب اساس­نامه با سال مالیاتی منطبق نباشد، در این حالت سال مالی فرد به جای سال مالیاتی برای محاسبه ممیزان اداره دارایی قرار می­‌گیرد.

زمان تسلیم اظهارنامه مالیاتی

افراد حقیقی موظف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی خود تا 4 ماه پس از پایان یافتن سال مالیاتی هستند. در صورت عدم تطبیق سال مالی فرد حقیقی با سال مالیاتی رسمی، سال مالیاتی اساس­نامه ملاک است. با این حال تا پایان تیر ماه هر سال برای تحویل اظهارنامه مالیاتی افراد حقوقی فرصت وجود دارد (که البته زمان دقیق آن به صورت سالانه اعلام می‌گردد). در خصوص عدم تطبیق سال مالی فرد حقوقی با سال مالیاتی رسمی توضیح داده شد، در صورت بروز این شرایط، سال مالی موسسه یا شرکت ملاک تعیین کننده مالیات است.

انواع اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیات عملکرد مودی حقیقی

تعداد زیادی از مالیات دهندگان کشور عضو باید این اظهارنامه را تکمیل کنند. در این دسته، اشخاص حقیقی، طبق نوع و حجم فعالیتی که دارند در گروه‌های عملکردی مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند و باید براساس مقررات تعیین شده، مالیات بپردازند. معمولا برای تحویل اظهارنامه مالیاتی عملکرد مودی حقیقی، از طرف اداره مالیات، زمان مشخصی درنظر گرفته می‌شود و معمولا آخرین مهلت ارسال، پایان خرداد ماه است. اگر سوالی درباره این باره دارید می‌توانید همین حالا با مشاوره مالیاتی ماناکا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.

اظهارنامه مالیاتی مودی حقوقی

براساس ماده 110 قانون مالیاتی کشور، تمامی  وزارتخانه‌ها، اتحادیه‌های قانونی و صنفی، تمامی شرکت‌ها و اشخاص حقوقی موظفند طبق قوانین تعیین شده به سازمان مالیاتی کشور، مالیات خود را پرداخت کنند. این اشخاص باید تمامی اطلاعات مالی خود نظیر درآمدها، سود و زیان حاصله، هزینه‌ها و… را در اظهارنامه مالیاتی مودی حقوقی ثبت کنند و سپس آن را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. مهلت ارسال این اظهارنامه نیز مانند اظهارنامه مالیاتی عملکرد مودی حقیقی، از طرف اداره مالیات مشخص می‌گردد.

اظهارنامه مالیات بر املاک و مستغلات

خریدوفروش و اجاره تمامی املاک و مستغلات، مشمول این نوع اظهارنامه مالیاتی هستند. در هنگام هریک از این رویدادها، مودی موظف است که  اظهارنامه مالیات بر املاک و مستغلات را به سازمان مالیاتی کشور تحویل دهد. لازم است بدانید که در حوزه مالیات بر اجاره، در قراردادهای دست اول، مالک و در قراردادهای دست دوم، مستاجر موظف است مالیات مربوطه را پرداخت نماید. املاک خالی از سکنه نیز در سال، از پرداخت مالیات معاف هستند اما سال‌های بعدی باید مالیات پرداخت کنند؛ که این مالیات متغیر است. چنانچه فرد مالیات خود را در مهلت مقرر پرداخت نکند، مشمول جرایم مالیاتی مربوطه خواهد شد.

اظهارنامه انحلال شرکت

شرکت‌ها یا مجموعه‌هایی که منحل می‌شوند نیز باید نسبت به تسلیم اظهارنامه مالیاتی اقدام کنند.‌ براساس ماده ۱۱۴ و ۱۱۶ قانون مالیات، چنانچه شرکتی تصمیم به انحلال داشته باشد، باید نسبت به ثبت و تسلیم اظهارنامه انحلال شرکت اقدام کرده و اطلاعات مالی شرکت اعم از سود و زیان، هزینه‌ها و… را ثبت کند. هیئت مدیره شرکت تا ۶ ماه پس از انحلال شرکت فرصت دارند تا این اظهارنامه را به سازمان مالیاتی کشور ارسال کنند.

اظهارنامه مالیات بر ارث

براساس قانون مالیاتی کشور، اشخاصی که ارث دریافت می‌کنند، لازم است حق مالیات خود را به سازمان امور مالیات بپردازند. این اشخاص باید از سامانه مربوطه، فرم‌های اختصاصی مالیات‌های مستقیم را دریافت کرده و پس از تکمیل، آن را به اداره مالیات تحویل دهند. مالیات بر ارث به دو گروه مالیات بر ارث مستقیم و مالیات بر دارایی دسته‌بندی می‌شود. گروه اول، همان‌طور که از نامش پیداست، بعد از مرگ شخص، برعهده وارث است اما لزومی ندارد که این مالیات به‌طور کامل پرداخت شود؛ برای پرداخت این نوع مالیات، هریک از وارثین می‌توانند سهم خود را پرداخت کنند و یا اینکه یک شخص مشخص، تمامی مالیات تعیین شده را به صورت یکجا پرداخت نماید. در نوع دوم مالیات بر ارث، پس از مرگ فرد، مالیات بر دارایی از او به جا می‌ماند که ممکن است برعهده ورثه باشد یا نباشد. مهلت پرداخت مالیات بر ارث نیز از طرف اداره امور مالیاتی تا یک سال بعد از فوت فرد، تعیین می‌شود.

اظهارنامه مشاغل خودرویی

صنف خودرویی، یکی دیگر از اصنافی است که مودیان آن باید اظهارنامه ارائه دهند. به طور کلی تمامی افرادی که دارای مشاغل خودرویی مانند راننده اتوبوس، تاکسی، کامیون، خودروهای عمومی و… هستند، مشمول پرداخت اظهارنامه مشاغل خودرویی می‌شوند. مهلت ارسال اظهارنامه مشاغل خودرویی، در پایان هر سال و براساس مقررات سازمان تامین اجتماعی، تعیین می‌گردد. افراد مشمول این مالیات می‌توانند از طریق دفاتر پیشخوان دولت و پست، مالیات تعیین شده خود را بپردازند.

چه کسانی باید مالیات خود را احراز کنند؟

تمامی مودیان، موظف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند. براساس ماده یک قانون مالیات­‌های مستقیم، همه افراد حقیقی و حقوقی که در داخل و خارج از کشور درآمد کسب می­‌کنند، باید اظهارنامه مربوط به کسب‌­وکار خود را به سازمان امورمالیاتی کشور ارسال نمایند. طبق اساسنامه مندرج، اشخاص حقیقی باید این اظهارنامه را برای همان سال تهیه و تنظیم کنند و اشخاص حقوقی، طبق سال مالی که دارند، باید عملکرد یک ساله خود را به سازمان امورمالیاتی تسلیم کنند.

مهلت ثبت نام اظهارنامه مالیاتی 1401

توجه به مهلت معین برای ارسال اظهارنامه مالیاتی، یکی از مهم­‌ترین مواردی است که باید درنظر گرفته شود. طبق آخرین قوانین منتشر شده در این زمینه، مودیان مالیاتی باید اظهارنامه خود را در زمان مشخص شده به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. همچنین در صورت بروز اشکال می­‌توانند تا 30 روز پس از ثبت­‌نام نسبت به ویرایش اظهارنامه­‌های مالیاتی اقدام کنند. مهلت ثبت­‌نام اظهارنامه­‌های مالیاتی در سال 1401 برای اشخاص حقیقی، 15 تیرماه و برای اشخاص حقوقی 31 تیرماه درنظر گرفته شده است. چنانچه سال مالی اشخاص حقوقی با سال مالی اداره مالیات متفاوت باشد، آخرین مهلت ثبت­‌نام، 4 ماه بعد از اتمام سال مالی مودیان درنظر گرفته خواهد شد.

مدارک موردنیاز برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی

• اسناد و مجوزهای صادر شده از مراجع
• گواهی ترازنامه اشخاص حقیقی یا حقوقی
• سند یا اجاره­نامه شرکت
• اساسنامه و موضوع فعالیت شرکت
• اعلام مبلغ درآمد حاصل از فروش در داخل یا خارج از کشور
• اعلام سود و زیان حاصل از فروش یا خدمات شرکت
• گواهی گردش حساب دارای مهر شرکت
• اسناد مربوط به تمامی قراردادهای شرکت با اشخاص حقیقی یا حقوقی
• رونوشت کارت ملی و شناسنامه هیئت مدیره
• اسناد مربوط به مالیات­های پرداخت شده که کسر مالیات آن­ها مورد تایید سازمان مالیاتی کشور باشد
• اعلام گردش حساب تعدیلات سنواتی
• اسناد مربوط به پرداختی­های بیمه که نیازمند تشخیص اداره دارایی باشد
• مدارک مربوط به سال­های قبل مودی مالیاتی جهت بررسی ممیز اداره مالیات
• اعلام قیمت تمام شده کالاها یا خدمات به فروش رفته
• رمز عبور، کد کاربری و رهگیری پیش ثبت­نام جهت ارسال اظهارنامه الکترونیکی
• در صورت وجود، ارائه کارت بازرگانی

سوالات متداول اظهارنامه مالیاتی

1. آیا ارائه ندادن کارنامه مالی مودی در زمان تعیین شده برای مودیان مشمول قانون مالیات مستقیم، باعث عدم رسیدگی به ترازنامه خواهد شد؟

خیر. عدم تسلیم اظهارنامه، سبب عدم رسیدگی به ترازنامه و حساب سود و زیان آن نخواهد شد.

2. چنانچه یک شرکت، در ثبت برخی از اطلاعات مالی، دچار اشکال و خطا شده باشد و این اطلاعات به اشتباه در کارنامه مالیاتی ثبت شده باشد، امکان رفع نقص از کارنامه مالی وجود دارد؟

براساس تبصره ماده ۲۲۶  قانون مالیات‌های مستقیم، چنانچه در ثبت رویدادهای مالی یک شرکت اشتباهی رخ داده باشد، مودی به مدت یک ماه پس از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه فرصت دارد که نسبت به رفع اشتباه موجود اقدام کرده و مدارک اصلاحی را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهد.

3. آیا لازم است صاحبان املاک تجاری، اظهارنامه مالیاتی پرداخت کنند؟

بله، تمامی اشخاص حقیقی یا حقوقی که صاحب املاک تجاری هستند و این املاک را اجاره داده‌اند، موظفند براساس درآمد حاصله، مالیات پرداخت کرده و اطلاعات لازم را در سامانه تعیین شده ثبت کنند.

4. چنانچه مودی نسبت به اظهارنامه خود و یا مالیات تکلیفی اعتراض داشته باشد، تا چه زمانی فرصت دارد جریمه را مطالبه کند؟

براساس تبصره ۲ ماده ۱۹۰ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر فاصله میان اعتراض نسبت به برگه تشخیص تا تاریخ تعیین شده مالیات، بیشتر از ۱۲ ماه به طول بیانجامد، مطالبه جریمه تنها تا مدت زمان ۱۲ ماه، امکان‌پذیر است.

5. در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی عملکردی، جریمه دیرکرد از چه تاریخی محاسبه خواهد شد؟

جریمه دیرکرد، از زمان تعیین شده برای ارائه اظهارنامه، قابل محاسبه و مطالبه خواهد بود.

6. منظور از تکالیف مالیاتی صاحبان مشاغل گروه اول آیین‌نامه اجرایی چیست؟

این گروه، جزء مشاغلی هستند که باید، دفاتر و رویدادهای مالی متکی به اسناد و مدارک مستند و معتبر را به درستی نگهداری کنند و در صورت لزوم آن‌ها را به ممیزان مالیاتی، تسلیم کنند. برای تشخیص گروه مالیاتی خودتان می‌توانید از سامانه طراحی شده توسط سازمان امور مالیاتی استفاده کنید.

7. منظور از تکالیف مالیاتی صاحبان مشاغل گروه دوم آیین نامه اجرایی چیست؟

این گروه شامل مشاغلی هستند که لازم است در هر سال مالیاتی، تمامی مدارک مربوط به معاملات خود را نظیر مدارک درآمدی حاصل از فروش کالا یا مدارک مربوط به ارائه خدمات و اسناد خرید کالا و… را براساس تاریخ وقوع نگهداری و ثبت نموده، سپس آن را ضمیمه اظهارنامه مالیاتی خود کنند.

8. منظور از ثبت مستندات درآمد ابزاری در اظهارنامه مالیاتی چیست؟

ثبت مستندات درآمد ابرازی در اظهارنامه، به ارزش افزوده حاصل از فروش کالا یا خدمات ابراز شده توسط مودی در اظهارنامه تسلیمی، اشاره دارد.

ما در این مطلب سعی کردیم با اشاره به مهم­‌ترین نکات در زمینه اظهارنامه مالیاتی، سطح آگاهی مودیان را نسبت به این موضوع مهم افزایش دهیم؛ اما از آنجا که هر کسب‌­وکاری دارای مباحث و عنوانین منحصربه‌­فردی است، توصیه می­‌شود برای دریافت راهنمایی، از یک مشاور مالیاتی خبره در این زمینه، استفاده کنید. برای شروع تنها کافی است با مشاورین ماناکا ارتباط بگیرید و از جلسه ارزیابی اولیه رایگان نهایت استفاده را داشته باشید.